در ازبکستان سکولار، که از سال‌ها پیش به این سو ریش بلند، حجاب عربی و تبلیغ اسلام افراطی ممنوع است و مجازات شدید در پی دارد، شهر کوچکی ایجاد شده است که کارکنان و بازدیدکنندگانش از قوانین طالبان پیروی می‌کنند. این شهرک به نام «انترمکس»، که در استان سرخان‌دریای ازبکستان و در حدود ۱۰ کیلومتری مرز افغانستان قرار دارد، یک مجتمع تجاری است و به هدف فروش محصولات ازبکستان و جلب سرمایهگذاران و مشتریان افغان برپا شده است.
طرح ابتدایی این شهرک، که بازار مشترک ازبکستان و افغانستان نیز نامیده می‌شود، در سال ۲۰۱۱ مطرح و اوایل سال ۲۰۲۲ کارش رسما آغاز شد. در هشتم شهریور، ملا عبدالغنی برادر، معاون امور اقتصادی نخست‌وزیر طالبان، در راس هیئتی به ازبکستان سفر کرد و با حضور مقام‌های ازبکستانی این بازار افتتاح شد.
مقام‌های طالبان و ازبکستان در مراسم افتتاح شهرک تجاری «انترمکس»-FDPM_AFG/X
این شهرک تجاری ۲۶۰ هزار متر مربع مساحت، چهار هزار مغازه، مراکز تولید، مرکز صادرات و واردات، مرکز پزشکی بین‌المللی، هتل، خوابگاه، رستوران و فروشگاه‌های مختلف دارد. با این حال در این شهرک از آزادی‌های اجتماعی که حکومت ازبکستان از آنان پاسداری می‌کنند خبری نیست. زنان کارمند در این شهرک باید حجاب مورد نظر طالبان را رعایت کنند و همچنین سرمایهگذاران حق ندارند الکل بفروشند و کلوب شبانه باز کنند.
رحیم‌الله (مستعار)، ساکن شهر مزارشریف، که روز چهارشنبه ۲۸ شهریور با عبور از مرز افغانستان و ازبکستان و پس از بازرسی‌های شدید امنیتی از این شهرک دیدن کرده است، به ایندیپندنت فارسی گفت: «اینجا قلمرو ازبکستان است، اما همه از قوانین طالبان افغان پیروی می‌کنند.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
رحیم‌الله گفت چند قدم دورتر از این شهرک، در مرکز شهر سرخان‌دریا کلوب‌های شبانه فعال‌اند و رستوران‌ها نیز الکل سرو می‌کنند، اما افغان‌ها فقط می‌توانند در محوطه همین شهرک بمانند و بدون روادید حق خروج از محدوده تعیین‌شده را ندارند.
رحیم‌الله گفت، شهرک تجاری انترمکس مجهز، استاندارد و زیبا ساخته شده است، اما به‌دلیل نبود امکانات سرگرمی با مراکز خرید مزارشریف و کابل تفاوت زیادی ندارد، چون در مراکز خرید داخل افغانستان نیز بیشتر اجناس از کشورهای همسایه ازجمله از ازبکستان وارد می‌شوند.
نمایی از ساختمان‌های مرکز تجاری انترمکس-TermizTumaniHokimligi/Facebook@
طرح نخست ارائه سرگرمی بود، اما طالبان مخالفت کردند
یک بازرگان افغان مقیم تاشکند، با شرط محفوظ ماندن نامش، به ایندیپندنت فارسی گفت که راه‌اندازی این بازار طرح جهانگیر ارتی‌خواجه‌یف، استاندار پیشین تاشکند، بود که از سال‌ها پیش به این سو در زمینه تجارت و سرمایه‌گذاری با بازرگانان افغان کار می‌کند. این بازرگان افزود که براساس طرح نخست، تمرکز این بازار بر ارائه سرگرمی ازجمله ایجاد رستوران‌های مجلل، می‌خانه، هتل، کلوب شبانه، پارک، بیمارستان مجهز و در کنار آن مرکزهای فروش محصولات غذایی، پارچه و دیگر اقلام تجاری ازبکستان بود. این بازرگان افزود: «با سلطه طالبان بر افغانستان، طرح اساسی که این بازار براساس آن بنا شد شکست خورد و اکنون جذابیتی برای شهروندان افغانستان ندارد، چون اقلام مشابه تجاری در بازارهای داخل افغانستان نیز قابل دسترس است.»
خرید و فروش الکل در دولت پیشین افغانستان نیز ممنوع بود، اما دسترسی به آن به‌شکل گسترده و در بسیاری از شهرها فراهم بود. بخش عمده الکل نوشیدنی افغانستان ازجمله ودکا از روسیه، ازبکستان و تاجیکستان وارد می‌شد. به‌دلیل اینکه الکل غیرقانونی فروخته می‌شد، بهای آن سنگین بود و بسیاری از افراد توانایی خرید آن را نداشتند. طالبان پس از سلطه بر افغانستان، قوانین سختگیرانه و بازرسی شدیدتری برای ردیابی فروشندگان الکل وضع کردند و در سه سال گذشته ده‌ها نفر را به اتهام خرید و فروش الکل در شهرهای مختلف افغانستان بازداشت کرده‌اند.
بازرگان افغان مقیم تاشکند گفت که اگر براساس طرح نخست بخش سرگرمی این بازار فعال می‌شد بسیاری از شهروندان افغانستان به‌دلیل محدودیت‌های داخلی به این شهرک مراجعه می‌کردند.
چرا قوانین طالبان؟
افغان‌ها برای ورود به خاک ازبکستان و به هدف خرید از بازار مشترک ازبکستان و افغانستان نیازی به روادید ندارند و می‌توانند ۱۵ روز در این بازار بمانند. مجتمع بزرگ پزشکی در این بازار ایجاد شده است تا بیماران افغان بتوانند برای درمان به آن مراجعه کنند.
بخشی از سرمایهگذاران این بازار بازرگانان افغان‌اند اما مدیریت آن به دست ازبکستان است. طالبان همکاری با ازبکستان را به رعایت قوانین این گروه مشروط ساختند. منابع مطلع گفتند که پس از تکمیل این بازار، مقام‌های ازبکستان از ملا عبدالغنی برادر برای افتتاح آن دعوت کردند و پیش از سفر ملا برادر شروط طالبان به ازبکستان اعلام شد و مقام‌های ازبکستان با آن موافقت کردند. در روز افتتاح این مرکز هیچ زنی حضور نداشت. یکی از بازرگان افغان مقیم تاشکند نیز گفت اگر ازبکستان با قوانین طالبان در این بازار موافقت نکند، طالبان مانع حضور افغان‌ها می‌شوند و سرمایه‌گذاری هنگفتی که در این بازار صورت گرفته است هدر خواهد رفت.
جنگجویان طالبان روی پل دوستی حیرتان، مرز افغانستان و ازبکستان-AFP
یک منبع امنیتی در شهر مرزی حیرتان در افغانستان گفت که پس از گشایش بازار مشترک ازبکستان و افغانستان، صدها نفر از شهروندان افغان برای دیدن این بازار وارد استان سرخان‌دریای ازبکستان می‌شوند. مرزبانان ازبکستان تنها به افرادی اجازه ورود می‌دهند که روادید افغانستان را داشته باشند. این منبع گفت مقام‌ها و اعضای طالبان نیز نمی‌توانند بدون بازرسی امنیتی وارد این بازار شوند.
هرچند ازبکستان نگران گروه‌های تروریستی و اسلام‌گرایان افراطی فعال در داخل افغانستان است، اما پس از بازگشت طالبان به قدرت، به هدف توسعه تجارت و رشد جایگاه اقتصاد‌ی‌اش، روابط خود را با طالبان توسعه داده است.
منبع امنیتی مطلع در شهر مرزی حیرتان، بازرگان افغان مقیم تاشکند و یکی از شهروندان افغان، که از بازار مشترک ازبکستان و افغانستان دیدار کرده است، گفتند نهادهای امنیتی این کشور تدابیر شدید امنیتی در این بازار وضع کرده است و افرادی که به قصد دیدن یا خرید وارد این بازار می‌شوند نمی‌توانند از محدوده آن خارج شوند.
